سگ‌ها به‌عنوان یکی از وفادارترین و محبوب‌ترین حیوانات خانگی، نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای برای حفظ سلامت جسمی و روانی خود هستند. با وجود مقاومت طبیعی سگ‌ها، آن‌ها ممکن است به بیماری‌های مختلفی مبتلا شوند که برخی از آن‌ها می‌توانند جدی یا حتی تهدیدکننده حیات باشند. آگاهی از بیماری‌های شایع سگ‌ها، علائم، روش‌های پیشگیری، و درمان‌های موجود به صاحبان سگ کمک می‌کند تا به‌موقع اقدام کنند و کیفیت زندگی حیوان خود را بهبود بخشند. در این مقاله از کلینیک دامپزشکی رفسنجان آلفا، به بررسی جامع بیماری‌های مهم سگ، علل، علائم، و راهکارهای مدیریت آن‌ها پرداخته می‌شود.
۱. بیماری‌های عفونی ویروسی
بیماری‌های ویروسی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در سگ‌ها هستند و بسیاری از آن‌ها با واکسیناسیون قابل پیشگیری‌اند.
الف) پاروویروس سگ (Canine Parvovirus)
- علت: این ویروس بسیار واگیردار از طریق تماس با مدفوع آلوده یا اشیای آلوده منتقل می‌شود و به دستگاه گوارش و سیستم ایمنی حمله می‌کند.
- علائم: استفراغ شدید، اسهال خونی، تب، بی‌حالی، و کاهش اشتها. این بیماری به‌ویژه برای توله‌سگ‌ها کشنده است.
- پیشگیری: واکسیناسیون منظم (واکسن چندگانه DHPP) بهترین راه پیشگیری است. رعایت بهداشت محیط و جداسازی سگ‌های بیمار نیز ضروری است.
- درمان: درمان شامل مایع‌درمانی برای جبران کم‌آبی، داروهای ضد استفراغ، و آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری از عفونت‌های ثانویه است. تشخیص زودهنگام حیاتی است.
ب) دیستمپر سگ (Canine Distemper)
- علت: ویروس دیستمپر به دستگاه تنفسی، گوارشی، و عصبی حمله می‌کند و از طریق تماس مستقیم یا ترشحات تنفسی منتقل می‌شود.
- علائم: تب، ترشحات بینی و چشم، سرفه، اسهال، تشنج، و در مراحل پیشرفته، مشکلات عصبی مانند لرزش.
- پیشگیری: واکسن چندگانه DHPP از ابتلا به این بیماری پیشگیری می‌کند. جلوگیری از تماس با سگ‌های آلوده و رعایت بهداشت محیط نیز مؤثر است.
- درمان: درمان خاصی وجود ندارد، اما مراقبت‌های حمایتی مانند مایع‌درمانی، داروهای ضد تشنج، و آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های ثانویه استفاده می‌شود.
ج) هپاتیت عفونی سگ (Canine Infectious Hepatitis)
- علت: آدنوویروس نوع ۱ باعث این بیماری می‌شود و کبد، کلیه‌ها، و چشم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- علائم: تب، بی‌حالی، استفراغ، اسهال، زردی، و در برخی موارد، کدورت قرنیه (چشم آبی).
- پیشگیری: واکسن چندگانه DHPP از ابتلا پیشگیری می‌کند. رعایت بهداشت و جلوگیری از تماس با ادرار یا مدفوع آلوده ضروری است.
- درمان: درمان شامل مراقبت‌های حمایتی مانند مایع‌درمانی و داروهای محافظ کبد است.
د) هاری (Rabies)
- علت: ویروس هاری از طریق گازگرفتن حیوانات آلوده منتقل می‌شود و سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری برای انسان‌ها نیز خطرناک است.
- علائم: تغییرات رفتاری (پرخاشگری یا انزوا)، کف کردن دهان، مشکل در بلع، و تشنج.
- پیشگیری: واکسیناسیون هاری اجباری است و باید طبق برنامه (معمولاً هر ۱ تا ۳ سال) انجام شود. جلوگیری از تماس با حیوانات وحشی نیز ضروری است.
- درمان: هاری درمان ندارد و معمولاً منجر به مرگ می‌شود. در صورت مشکوک بودن به هاری، قرنطینه و مشورت فوری با دامپزشک لازم است.
| حتماً بخوانید: |
۲. بیماری‌های عفونی باکتریایی
بیماری‌های باکتریایی معمولاً با آنتی‌بیوتیک قابل درمان هستند، اما تشخیص زودهنگام برای جلوگیری از عوارض اهمیت دارد.
الف) لپتوسپیروز (Leptospirosis)
- علت: باکتری لپتوسپیرا از طریق تماس با آب یا خاک آلوده به ادرار حیوانات مبتلا منتقل می‌شود. این بیماری به انسان نیز قابل انتقال است.
- علائم: تب، بی‌حالی، استفراغ، زردی، درد عضلانی، و در موارد شدید، نارسایی کلیه یا کبد.
- پیشگیری: واکسن لپتوسپیروز برای سگ‌هایی که در معرض خطر هستند (مانند سگ‌های شکار یا سگ‌های فضای باز) توصیه می‌شود. جلوگیری از تماس با آب‌های آلوده نیز مؤثر است.
- درمان: آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند داکسی‌سایکلین و مایع‌درمانی برای مدیریت علائم استفاده می‌شوند.
ب) سرفه لانه‌ای (Kennel Cough)
- علت: ترکیبی از باکتری بوردتلا برونشیه‌سپتیکا و ویروس‌هایی مانند پاراآنفلوآنزا باعث این بیماری تنفسی واگیردار می‌شود.
- علائم: سرفه خشک و شدید، عطسه، ترشحات بینی، و در موارد نادر، تب.
- پیشگیری: واکسن بوردتلا برای سگ‌هایی که در معرض تماس با سگ‌های دیگر (مانند پانسیون یا پارک) هستند، توصیه می‌شود.
- درمان: استراحت، آنتی‌بیوتیک در موارد باکتریایی، و داروهای ضد سرفه معمولاً کافی است.
۳. بیماری‌های انگلی
انگل‌ها می‌توانند سلامت سگ را تهدید کنند و برخی از آن‌ها به انسان نیز منتقل می‌شوند.
الف) کک و کنه
- علت: کک‌ها و کنه‌ها انگل‌های خارجی هستند که از خون سگ تغذیه می‌کنند و می‌توانند بیماری‌هایی مانند بیماری لایم یا کم‌خونی منتقل کنند.
- علائم: خارش شدید، ریزش مو، التهاب پوست، و در موارد شدید، کم‌خونی یا تب.
- پیشگیری: استفاده منظم از محصولات ضد کک و کنه (قطره، قرص، یا قلاده) و تمیز نگه داشتن محیط زندگی سگ ضروری است.
- درمان: محصولات ضد انگل و در موارد شدید، داروهای ضد التهاب یا آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های پوستی استفاده می‌شود.
ب) کرم‌های روده‌ای
- علت: کرم‌های گرد، نواری، قلاب‌دار، و شلاقی از طریق خوردن مواد آلوده یا تماس با مدفوع وارد بدن سگ می‌شوند.
- علائم: اسهال، استفراغ، کاهش وزن، و در توله‌سگ‌ها، شکم متورم.
- پیشگیری: ضد انگل‌های دوره‌ای (هر ۳ تا ۶ ماه) و رعایت بهداشت محیط مؤثر است.
- درمان: داروهای ضد کرم مانند پرازیکوانتل یا پاموات پیرانتل با تجویز دامپزشک استفاده می‌شوند.
ج) کرم قلب (Heartworm)
- علت: انگل دیروفیلاریا ایمیتیس از طریق نیش پشه منتقل می‌شود و قلب و ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- علائم: سرفه، خستگی، کاهش وزن، و در مراحل پیشرفته، نارسایی قلبی.
- پیشگیری: داروهای پیشگیری‌کننده ماهانه (مانند ایورمکتین) و آزمایش سالیانه کرم قلب توصیه می‌شود.
- درمان: درمان پیچیده و پرهزینه است و شامل داروهای ضد انگل و استراحت طولانی‌مدت است.
| حتماً بخوانید: |
۴. بیماری‌های غیرعفونی
این بیماری‌ها معمولاً به عوامل ژنتیکی، محیطی، یا سبک زندگی مرتبط هستند.
الف) دیسپلازی مفصل ران (Hip Dysplasia)
- علت: ناهنجاری ژنتیکی در مفصل ران که در نژادهای بزرگ مانند ژرمن شپرد و لابرادور شایع‌تر است. چاقی و فعالیت بیش‌ازحد نیز می‌توانند آن را تشدید کنند.
- علائم: لنگش، مشکل در بلند شدن، درد، و کاهش تحرک.
- پیشگیری: حفظ وزن ایده‌آل، رژیم غذایی متعادل، و انتخاب توله‌سگ از والدین سالم.
- درمان: مدیریت وزن، داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی، و در موارد شدید، جراحی.
ب) دیابت
- علت: اختلال در تولید یا استفاده از انسولین که در سگ‌های چاق یا مسن‌تر شایع‌تر است.
- علائم: افزایش تشنگی و ادرار، کاهش وزن، بی‌حالی، و افزایش اشتها.
- پیشگیری: حفظ وزن ایده‌آل، رژیم غذایی متعادل، و فعالیت بدنی منظم.
- درمان: تزریق انسولین، رژیم غذایی خاص، و کنترل وزن.
ج) بیماری‌های دندانی
- علت: تجمع پلاک و جرم دندانی که می‌تواند به التهاب لثه یا پریودنتیت منجر شود.
- علائم: بوی بد دهان، مشکل در غذا خوردن، خونریزی لثه، و درد.
- پیشگیری: مسواک زدن منظم، استفاده از تشویقی‌های دندانی، و معاینات دامپزشکی.
- درمان: جرم‌گیری حرفه‌ای توسط دامپزشک و در موارد شدید، کشیدن دندان.
د) چاقی
- علت: مصرف کالری بیش‌ازحد یا کمبود فعالیت بدنی.
- علائم: افزایش وزن، مشکل در تحرک، و افزایش خطر بیماری‌هایی مانند دیابت، مشکلات مفصلی، و بیماری قلبی.
- پیشگیری: رژیم غذایی متعادل، کنترل مقدار غذا، و تشویق به فعالیت بدنی.
- درمان: کاهش وزن تدریجی با رژیم غذایی کم‌کالری و برنامه ورزشی تحت نظارت دامپزشک.
۵. بیماری‌های مرتبط با تولیدمثل
سگ‌های عقیم‌نشده ممکن است به بیماری‌های مرتبط با سیستم تولیدمثلی مبتلا شوند.
الف) پیومتر (Pyometra)
- علت: عفونت رحمی که معمولاً در سگ‌های ماده عقیم‌نشده پس از دوره فحلی رخ می‌دهد.
- علائم: ترشحات غیرطبیعی، تب، بی‌حالی، افزایش تشنگی، و استفراغ.
- پیشگیری: اخته‌سازی (عقیم‌سازی) بهترین راه پیشگیری است.
- درمان: جراحی فوری برای برداشتن رحم و در برخی موارد، آنتی‌بیوتیک و مایع‌درمانی.
ب) سرطان بیضه
- علت: تومورهای بدخیم در بیضه‌ها که در سگ‌های نر عقیم‌نشده شایع‌تر است.
- علائم: توده‌های قابل لمس در بیضه‌ها، تورم، و در مراحل پیشرفته، علائم سیستمیک.
- پیشگیری: عقیم‌سازی زودهنگام خطر را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
- درمان: جراحی برای برداشتن بیضه‌ها و در موارد پیشرفته، شیمی‌درمانی.
نکات مهم در پیشگیری و مدیریت بیماری‌های سگ
- واکسیناسیون منظم: واکسن‌های اصلی (مانند DHPP و هاری) و واکسن‌های غیراصلی (مانند لپتوسپیروز و بوردتلا) بر اساس سبک زندگی سگ باید به‌موقع تزریق شوند.
- معاینات دامپزشکی دوره‌ای: معاینات سالیانه یا شش‌ماهه برای تشخیص زودهنگام بیماری‌ها حیاتی هستند.
- رژیم غذایی مناسب: غذای باکیفیت و متناسب با سن، نژاد، و وضعیت سلامتی سگ به پیشگیری از بیماری‌هایی مانند چاقی و دیابت کمک می‌کند.
- کنترل انگل‌ها: استفاده منظم از محصولات ضد انگل و تمیز نگه داشتن محیط زندگی سگ ضروری است.
- عقیم‌سازی: اخته‌سازی یا عقیم‌سازی نه‌تنها از بیماری‌های تولیدمثلی پیشگیری می‌کند، بلکه رفتارهای پرخاشگرانه و خطر برخی سرطان‌ها را کاهش می‌دهد.
- فعالیت بدنی و تحریک ذهنی: ورزش منظم و بازی‌های تعاملی به حفظ وزن ایده‌آل و کاهش استرس کمک می‌کنند.
- مشاهده علائم غیرعادی: هرگونه تغییر در رفتار، اشتها، یا ظاهر سگ باید جدی گرفته شود و با دامپزشک مشورت شود.
نتیجه‌گیری
آگاهی از بیماری‌های مهم سگ و علائم آن‌ها به صاحبان سگ امکان می‌دهد تا اقدامات پیشگیرانه یا درمانی را به‌موقع انجام دهند. بیماری‌های عفونی مانند پاروویروس و هاری، بیماری‌های غیرعفونی مانند دیسپلازی مفصل ران و دیابت، و مشکلات مرتبط با تولیدمثل مانند پیومتر از جمله تهدیدات جدی برای سلامت سگ‌ها هستند. با رعایت برنامه واکسیناسیون، معاینات منظم دامپزشکی، رژیم غذایی مناسب، و ایجاد محیطی سالم و فعال، می‌توان خطر ابتلا به این بیماری‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد. مشورت با دامپزشک برای تنظیم برنامه مراقبتی متناسب با نیازهای سگ و اقدام سریع در صورت مشاهده علائم غیرعادی، کلید حفظ سلامت و افزایش طول عمر این حیوانات وفادار است.